آنچه در این مقاله میخوانید

چرا حمام کردن و شستشوی پوست مستعد اگزما مهم است؟

حمام کردن و شستشوی مناسب پوست مستعد اگزما در مدیریت اگزما و کمک به جلوگیری از عود مجدد آن بسیار مهم است. در اگزما سد محافظ پوست، که به آن اپیدرم نیز گفته می‌شود، مختل می‌شود.1 سد پوستی مختل‌شده باعث افزایش از دست دادن آب از پوست، افزایش خطر ابتلا به عفونت‌های پوستی باکتریایی، قارچی و ویروسی و واکنش‌های آلرژیک ناشی از مواد شیمیایی و آلاینده‌های محیطی می‌شود. حمام کردن می‌تواند سد پوستی را دچار مشکل کند اما برای حفظ بهداشت مناسب فردی ضروری است؛ پس مهم است به آرامی حمام کنید تا سد محافظتی پوست حفظ شده و از عفونت جلوگیری شود.

روتین توصیه شده برای پوست‌های خشک تا خیلی خشک و مبتلا به اگزما

پاک‌کننده‌های ملایم و مناسب اگزما برای کمک به حفظ سلامتی سد محافظتی پوست و نگه داشتن رطوبت در پوست‌های خشک تا خیلی خشک و مستعد اگزما ضروری هستند.

یافتن محصولات مناسب برای پوست جهت استفاده در روتین روزانه‌ی خود برای اگزما و پوست خشک ممکن است یک کاری دشوار باشد. در ادامه به بررسی چند نکته جهت انتخاب فوم شستشو، پاک کننده، مرطوب‌کننده و ضد آفتاب مناسب می‌پردازیم:

  1. شوینده‌ و پاک‌کننده‌: شستشوی ابتدای روز خود را باید با یک شوینده‌ی مناسب پوست صورتتان شروع کنید. از شوینده‌های لایه‌بردار و حاوی اسکراب اجتناب کنید؛ چرا که می‌تواند باعث تحریک و تشدید خشکی پوست و اگزما شود. پاک‌کننده‌های مناسب اگزما حاوی ترکیبات آبرسان مانند شی‌باتر، گلیسیرین‌ سرامیدها و اسید هیالورونیک بوده و هیدراتاسیون اضافی مورد نیاز برای کمک به حفظ رطوبت پوست و یکپارچگی سد دفاعی پوست را فراهم می‌کنند.
  2. مرطوب‌کننده‌: مرطوب کردن پوست پس از شستشو یک مرحله‌ی بسیار مهم برای حفظ رطوبت پوست است. مرطوب‌کننده‌های حاوی ترکیبات آب‌رسان مانند اسید هیالورونیک، شی‌باتر و گلیسیرین یا مواد تقویت‌کننده سد مانند نیاسینامید یا سرامیدها برای درمان پوست‌های خشک تا خیلی خشک توصیه می‌شوند. بافت مرطوب‌کننده نیز می‌تواند نقش مهمی داشته باشد. به عنوان مثال کرم‌های غلیظ و پمادها می‌توانند برای حفظ رطوبت پوست بسیار مفید باشند.
  3. ضد آفتاب: برای انتخاب ضد آفتاب باید به دنبال SPF بالای 30 و ترکیباتی باشید که به طور بالقوه تحریک‌کننده نبوده و آبرسان باشند. ضدآفتاب‌های معدنی این ویژگی را داشته و حاوی اکسید روی یا دی اکسید تیتانیوم هستند که هر دوی این مواد برای استفاده در صورت و بدن بی‌خطر بوده و پوشش وسیعی در برابر UVB و UVA ایجاد می‌کنند. لوسیون‌ها و مرطوب‌کننده‌های ضد آفتاب نسبت به اسپری‌ها در افرادی که پوست خشک و حساس و/یا اگزما دارند ارجحیت دارد.

برای انتخاب شوینده‌ی مناسب پوست خشک و مبتلا به اگزما باید به وجود چه موادی توجه کنید؟

  • نیاسینامید: نیاسینامید یک ترمیم‌کننده‌ی موثر است که به افزایش تولید لیپیدهای ضروری (سرامیدها) و پروتئین‌ها (فیلاگرین) در اپیدرم معروف است. یکپارچگی پروتئین‌ها و لیپیدهای پوست در افراد مبتلا به اگزما و دارای پوست خشک اغلب مختل می‌شود. نیاسینامید همچنین دارای خواص ضد التهابی بوده و ممکن است به کاهش قرمزی پوست کمک کند.2
  • گلیسیرین: گلیسیرین یک مرطوب‌کننده است که آب را به لایه خارجی پوست کشیده و به حفظ آب در پوست کمک می‌کند. گلیسیرین اغلب به پاک‌کننده‌ها و همچنین پاک‌کننده‌های اگزما اضافه می‌شود تا با اثرات خشکی آن‌ها بر پوست مقابله کند.2
  • سرامیدها: سرامیدها لیپیدهایی هستند که در لایه بالایی پوست که به آن لایه شاخی نیز گفته می‌شود، یافت می‌شود. سرامیدها یک ماده ضروری برای کمک به محافظت از پوست و حفظ آب در پوست هستند.2
  • شی‌باتر: شی‌باتر که از میوه درخت شی (Butyrospermum parkii) به دست می‌آید، سرشار از لیپید است و به دلیل خاصیت آب‌رسانی آن اغلب در پاک‌کننده‌ها گنجانده می‌شود.2
  • پری‌بیوتیک‌ها: میکروبیوم پوست در اگزما و سلامت کلی پوست نقش دارند. مطالعات نشان داده‌اند که افراد مبتلا به اگزما به احتمال زیاد دارای میکروبیوم پوستی نامتعادل هستند که در آن میکروارگانیسم‌های مضر غالب هستند.3 استفاده از ترکیبات پری‌بیوتیک برای افزایش رشد باکتری‌های سالم به منظور ایجاد تعادل مجدد میکروبیوم پوست با نتایج امیدوارکننده‌ای همراه شده است.3و4

موادی که لازم است از آن‌ها در شوینده‌های مناسب پوست خشک و مبتلا به اگزما اجتناب کنید:

  • الکل‌های خشک‌کننده: اتیل الکل دناتوره شده معمولاً در فرمولاسیون‌های آرایشی استفاده می‌شود تا به حل شدن سایر مواد و ایجاد طراوت کمک کند. با اینکه این نوع الکل نیز یک عنصر ضد میکروبی است اما می‌تواند باعث تحریک و خشکی پوست شود.5
  • عطر: عطر اغلب به شوینده‌ها و پاک‌کننده‌های بدن اضافه می‌شود تا بوی مطبوعی داده یا بوهای طبیعی سایر مواد را بپوشاند. این مواد می‌توانند باعث ایجاد یکسری واکنش‌های پوستی شده که ممکن است پوست را خشک و مستعد اگزما کند.
  • پروپیلن گلیکول: پروپیلن گلیکول یک مایع بی‌رنگ و بی‌بو است که در محصولات بهداشتی مختلف مورد استفاده قرار می‌گیرد. پروپیلن گلیکول می‌تواند به عنوان تثبیت‌کننده، تغلیظ‌کننده یا تقویت‌کننده حلالیت برای سایر مواد عمل کند. پروپیلن گلیکول علیرغم ویژگی‌های مطلوبش ممکن است باعث تحریک پوست یا بروز واکنش‌های پوستی مشابه اگزما شود.5
  • رنگ‌های مصنوعی: رنگ‌های مصنوعی محرک‌های رایج پوست هستند و ممکن است با استفاده‌ی مکرر باعث بروز واکنش‌های آلرژیک پوستی شوند.

چنانچه هر واکنش پوستی به سبب استفاده از ترکیبات ذکر شده در بالا تجربه کردید، با متخصص پوست خود در مورد انجام آزمایشات پوستی برای شناسایی حساسیت‌های تماسی احتمالی مشورت کنید.

توصیه متخصصان پوست برای حمام کردن و پاکسازی اگزما و پوست خشک

  1. از شوینده‌های لایه‌بردار و اسکراب اجتناب کنید. پاک‌کننده‌های ملایم و مخصوص اگزما توصیه می‌شوند زیرا می‌توانند برای پوست مستعد اگزما به میزان کمتری تحریک‌کننده باشند.
  2. از آب ولرم استفاده کنید. از دوش گرفتن با آب داغ خودداری کنید زیرا این کار می‌تواند باعث خشکی بیشتر و از دست رفتن آب بیشتر پوست شود. آب داغ می‌تواند چربی‌های طبیعی پوست را از بین برده و قرمزی و التهاب پوست را تشدید کند.
  3. از لیف استفاده نکنید؛ چرا که باکتری ها را در خود جای داده و ممکن است خشکی پوست و اگزما را بدتر کنند.
  4. هنگام خشک کردن پوست، حوله یا دستمال را روی پوست نکشید؛ زیرا اصطکاک ممکن است خشکی و قرمزی پوست را تشدید کرده و نیز باعث تشدید خارش می‌شود.
  5. در صورت امکان حمام کردن را محدود کنید. پاکسازی برای جلوگیری از عفونت پوست مهم است. با این حال دوش گرفتن مکرر ممکن است خشکی پوست و اگزما را بدتر کند. اگر بیش از یک بار در روز دوش می‌گیرید، مهم است که زمان و قرار گرفتن در معرض آب و صابون را محدود کنید.
  6. از حمام‌های حباب‌دار اجتناب کنید. اگرچه حمام‌های حباب‌دار ممکن است در لحظه احساس آرامش بدهند اما می‌توانند پوست را بیشتر خشک کرده و خارش را بدتر کنند.
  7. زمان دوش گرفتن را محدود کنید. دوش گرفتن را به پنج تا ده دقیقه محدود کنید، مخصوصاً کسانی که درگیر اگزما هستند یا پوست مستعد اگزما دارند.
  8. بعد از حمام یا دوش گرفتن پوست خود را مرطوب کنید. بعد از هر حمام یا دوش گرفتن بهتر است یک مرطوب‌کننده‌ی غلیظ روی پوست مرطوب بمالید تا جذب مرطوب‌کننده تسریع شود. مرطوب‌کننده‌ها نه تنها به حفظ رطوبت پوست کمک می‌کنند، بلکه می‌توانند به کاهش خارش، التهاب و قرمزی پوست نیز کمک کنند.

منابع

  1. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/27913962. Accessed July 16, 2025.
  2. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3140899. Accessed July 16, 2025.
  3. https://assets.bmctoday.net/practicaldermatology/pdfs/pd0514_clinicalFocus.pdf. Accessed July 16, 2025.
  4. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC1720555. Accessed July 16, 2025.
  5. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/24314385. Accessed July 16, 2025.
تصویر دکتر نیلوفر دهقانی زاده
دکتر نیلوفر دهقانی زاده
داروساز