خشکی پوست دست چیست؟

خشکی پوست که به آن xerosis  نیز گفته می‌شود، زمانی رخ می‌دهد که رطوبت پوست از دست برود که باعث زبری یا پوسته پوسته شدن پوست می‌شود. خشکی پوست اغلب در دست‌ها مخصوصاً کف دست‌ها، انگشتان و نوک انگشتان دیده می‌شود.

علت خشکی پوست چیست؟

خارجی‌ترین لایه‌ی پوست که به عنوان سد محافظتی پوست نیز شناخته می‌شود، مانند آجر خانه عمل کرده و از بدن در برابر عوامل محیطی محافظت می‌کند. این سلول‌های محافظتی پوست، لیپیدهایی از جمله سرامیدها و کلسترول ترشح می‌کنند که به عنوان ملات عمل کرده و از هدررفت بیشتر آب جلوگیری می‌کند. همچنین این سلول‌های محافظتی حاوی ماده‌ای به نام فاکتور مرطوب‌کننده‌ی طبیعی (NMF) هستند که به کاهش از دست رفتن آب و حفظ رطوبت پوست کمک می‌کند.¹ هنگامی که در معرض عوامل خارجی خاص مانند هوای سرد، آب داغ، محرک‌های شیمیایی، صابون، قرار گرفتن در معرض آفتاب یا آلودگی هوا قرار می‌گیرید، ممکن است سد محافظتی پوست به خطر بیفتد که می‌تواند منجر به از دست دادن بیشتر رطوبت پوست شود.

تفاوت پوست خشک دست با اگزمای دست چیست؟

آیا پوسته‌های خشک می‌تواند نشانه‌ای از التهاب یا بثورات پوستی باشد؟ شایع‌ترین مورد اگزمای دست است. اگزما اغلب شبیه به پوست خشک بوده و به راحتی با آن اشتباه گرفته می‌شود.

هم در خشکی دست و هم در اگزما، پوست ترک خورده اولین و بارزترین علامت است. افرادی که پوست خشک دارند ممکن است هر از گاهی خارش خفیفی را تجربه کنند؛ اما در اگزمای دست، پوست ملتهب شده و خارش شدیدتر و مداوم را در پی دارد. بر خلاف پوست خشک، اگزما ممکن است باعث ایجاد لکه‌های زبر ملتهب صورتی-قرمز و در افراد رنگین‌پوست، باعث ایجاد لکه‌های تیره‌تر شود.

اگزمای دست، برخلاف پوست خشک، می‌تواند باعث تورم، تاول‌های کوچک پر از مایع، ترک‌های پوستی دردناک عمیق، زخم‌های باز، خونریزی، پوسته پوسته شدن و گاهی اوقات ایجاد چرک شود.²

علت و محرک‌های ایجاد اگزمای دست چیست؟

اگزمای دست می‌تواند هم بزرگسالان و هم کودکان را مبتلا کند، اما معمولاً بزرگسالان بین 20 تا 40 سال را مبتلا می‌کند.³ به طور میانگین تخمین زده می‌شود 10 درصد از آمریکایی‌ها مبتلا باشند. این بیماری از فردی به فرد دیگر منتقل نمی‌شود.⁴ اگزمای دست می‌تواند دو علت اصلی داشته باشد: ژنتیک و عوامل محیطی.⁵ سابقه خانوادگی اخیر اگزما و قرار گرفتن در معرض عوامل محیطی نقش مهمی در تحریک و التهاب پوست و بروز اگزما دارند.

عوامل محیطی که ممکن است اگزمای دست را تحریک کنند عبارتند از:

مواد محرک: ممکن است به صورت روزانه در معرض این مواد قرار بگیریم که می‌توانند باعث اگزمای دست شوند. از بارزترین این مواد می‌توان به شوینده‌های دست و ظرف، شامپو، مواد شوینده (پاک کننده و ضدعفونی کننده سطح)، شوینده‌های بدن و عطرها اشاره کرد. برخی مشاغل خاص در معرض غلظت‌های بالاتر این مواد بالقوه تحریک‌کننده قرار می‌گیرند. به عنوان مثال می‌توان به کترینگ‌ها، آرایشگران، پرستاران کودک، کارگران ساختمانی، سرایداران، نظافتچی‌های خانگی و متخصصان مراقبت‌های بهداشتی اشاره کرد.

استرس: استرس‌های جسمی و روحی می‌توانند باعث بروز اگزمای دست شوند. استرس می‌تواند به طرق مختلف روی پوست تأثیر بگذارد؛ از جمله آسیب رساندن به سد پوستی، کاهش هیدراتاسیون پوست، افزایش تعداد باکتری‌های روی پوست و کاهش سرعت بهبود زخم‌ها.⁶ استرس می‌تواند باعث افزایش هورمون استرس اولیه، کورتیزول، شود که باعث التهاب، خارش و قرمزی بیشتر می‌شود.

تغییر آب و هوا: قرار گرفتن در معرض هوای سرد با رطوبت کم (هوای خشک) دو عامل رایج اگزمای دست هستند. به همین دلیل عود اگزمای دست بیشتر در زمستان‌های سرد و خشک رخ می‌دهد.

رطوبت: قرار گرفتن طولانی مدت دست در معرض آب یا تعریق بیش از حد کف دست‌ها می‌تواند باعث تشدید اگزمای دست شود. تعریق بیش از حد می‌تواند لایه بالایی پوست را تحریک کرده و باعث التهاب پوست و بروز لکه‌های زبر شود.

توصیه‌ متخصصان پوست جهت درمان اگزما و خشکی دست

اولین گام درمان اجتناب یا به حداقل رساندن قرار گرفتن در معرض عوامل محرک بالقوه است. شناخت محرک‌های اگزما و محافظت از دست‌ها به کاهش تحریک بیشتر پوست کمک می‌کند.

در ادامه به بررسی نکاتی مفید جهت درمان اگزمای دست و کمک به کاهش عود مجدد وجود دارد:

• در صورت امکان از شستن مکرر دست‌ها خودداری کنید.

در صورت نیاز به شستن دست‌ها از آب ولرم، صابون‌های ملایم یا پاک‌کننده‌هایی که فاقد مواد گیاهی و/یا رایحه هستند استفاده کنید. به دنبال پاک‌کننده‌ها یا صابون‌هایی باشید که حاوی ترکیبات مرطوب‌کننده و آبرسان مناسب مانند شی‌باتر و گلیسیرین باشید.

• هنگام شستن دست‌ها جواهرات مربوطه را در بیاورید.

آب و صابون باقی مانده زیر حلقه و سایر جواهرات ممکن است باعث تحریک پوست شود. از بین بردن محیط‌های مرطوب و بسته نیز می‌تواند به کاهش باکتری‌های پوست کمک کند.

• استفاده از صابون‌، دستمال مرطوب‌ و پاک‌کننده‌های ضد باکتری را به حداقل رسانده و ترجیحاً استفاده نکنید.

این محصولات حاوی الکل و سایر مواد شیمیایی هستند که خشک‌کننده و تحریک‌کننده بوده و می‌توانند باعث سوزش و خارش پوست شوند.

• مرطوب کردن ضروری است.

مرطوب کردن مکرر دست‌ها با کرم فاقد عطر مناسب پس از قرار گرفتن در معرض آب، مواد محرک، شستشو و به صورت کلی در طول روز به کاهش قرمزی، پوسته پوسته شدن و التهاب پوست کمک کرده و به جلوگیری از ایجاد لکه‌های جدید زبر کمک می‌کند.

• قبل از خواب دستکش بپوشید.

پوشیدن دستکش‌های نخی روی مرطوب‌کننده یا داروهای موضعی تجویزی، به نفوذ بهتر کرم کمک کرده و یک فضای بسته‌ی مناسب ایجاد می‌کند.

• هنگام کار از دستان خود محافظت کنید.

همیشه پاک‌کننده یا صابون و مرطوب‌کننده‌ی مناسب به همراه داشته باشید.

• بریدگی‌ها یا زخم‌های باز را بپوشانید.

باکتری‌های پوستی می‌توانند به بریدگی‌ها و شکاف‌های باز حمله کرده و باعث کندی بهبود زخم و بدتر شدن التهاب پوست شوند.

اگر اگزمای دست شما با مرطوب‌کننده‌های موضعی بهبود نمی‌یابد و/یا جوش‌های دارای ترشح روی پوست ایجاد می‌شود، برای ارزیابی بیشتر به پزشک متخصص پوست خود مراجعه کنید.

منابع

1. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/20211113. Accessed August 19, 2025.
2. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC10253524. Accessed August 19, 2025.
3. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/17498413. Accessed August 19, 2025.
4. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/24094544. Accessed August 19, 2025.
5. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/30508419. Accessed August 19, 2025.

https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/24853682